ساختار نوین اقتصاد سیاسی بین‌الملل و جایگاه ایران در انتقال انرژی حوزه دریای خزر |
 |
 |
|
13 آبان 1389 |
||||
|
1. طرح مسئلة تحقیق در ساختار نوین اقتصاد سیاسی بین‌الملل قرن بیست و یکم، انرژی یکی از ابزارهای مهم کسب ثروت و اعمال قدرت در عرصه سیاست خارجی و مناسبات منطقه‌ای است؛ اما علی‌رغم آن که بیش از یکصد سال از عمر صنعت نفت ایران می‌گذرد، زمامداران کشور و تصمیم‌گیرندگان عرصه سیاست خارجی، تاکنون نتوانسته‌اند از این موهبت طبیعی و از موقعیت استراتژیک کشور،به‌عنوان ابزاری جهت بهینه سازی ثروت ملّی و افزایش قدرت کشور در مناسبات منطقه‌ای، بهره گیرند. مشاهده ناسازگاری میان واقعیت‌های حاکم بر جایگاه و موقعیت بین‌المللی کشورمان در عرصه انرژی و نیز در حاشیه قرار گرفتن کشور در عرصه طرح‌های کلان انتقال انرژی منطقه، نشان می‌دهد که کشورمان با جایگاه واقعی خود فاصله زیادی دارد. وقایع و رویدادهای رخ داده در حوزه مناطق شمالی ایران در عرصه انرژی، دو دهه پس از پایان جنگ سرد، شاهدی بر ادعای مطرح شده در این پژوهش است. طی این دوران، قراردادهای بین‌المللی خطوط لوله انتقال انرژی، از جمله: 1) خط لوله نفت باکو ـ تفلیس ـ جیهان؛ 2) خط لولة انتقال گاز ماورای خزر(جهت انتقال گاز کشور ترکمنستان به اروپا از طریق بستر دریای خزر)؛ 3) خط لولة گاز باکو ـ تفلیس ـ ارزروم؛ 4) خط لوله ناباکو (جهت انتقال گاز قزاقستان و ترکمنستان از مسیر کشورهای ترکیه، بلغارستان، رومانی، مجارستان و اتریش به سایر مناطق اروپا)؛ بدون توجه به نقش و جایگاه ایران در مناسبات و معادلات قدرت منطقه‌ای، منعقد شده‌اند؛ بی‌نصیب ماندن ایران از چنین موهبتی، همه و همه حکایت از انزوای ژئوپلیتیکی، بی‌بهره ماندن از موقعیت ممتاز ژئواکونومیکی و تهدید منافع ملی ایران در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی دارد. به راستی چرا چنین است؟ چرا کشوری که در کانون هارتلند انرژی جهان قرار دارد، از موهبت انتقال انرژی و مزایای حاصل از آن بی‌نصیب است؟ این مسئله، مهمترین دغدغه‌ای است که پژوهش حاضر، قصد تبیین آن را دارد. مفروض تحقیق انرژی از مهمترین ابزارهای اعمال قدرت و کسب ثروت در ساختار نوین اقتصاد سياسي بین‌الملل است. کشور ایران به دلیل واقع شدن در کانون هارتلند انرژی جهان، از توانایی بسیار بالایی جهت تعیین خط‌‌مشی‌های راهبردی در عرصه انتقال انرژی برخوردار است. سؤال اصلی تحقیق چه رابطه‌ای بین ساختار نوین اقتصاد سیاسی بین‌الملل و جایگاه ایران در عرصه انتقال انرژی دریای خزر وجود دارد؟
منبع: کتاب مجموعه مقالات همایش ملی نفت و سیاست خارجی آبان ١٣٨٩  Download
|
