03 خرداد 1387
اهمیت
اگرچه اظهارات نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا جنبه تبلیغاتی دارد، اما این اظهارات بستر مناسبی برای گمانه‌زنی سیاست رسمی آنها پس از احراز پست ریاست جمهوری می‌باشد.
از منظر دیگر، تبلیغات به عنوان سلاحی در جهت تأثیر بر نگرش مخاطبین شناخته می‌شود و بدون شک در چگونگی مدیریت سیاست خارجی نیز تعیین‌کننده است.
نقطه‌نظرات دو نامزد حزب دموکرات ریاست جمهوری آمریکا و حتی سیاست رسمی آنها کاملاً مشخص است. بیشتر نگرانی‌ها بر سر ادامه سیاست خاورمیانه‌ای دولت بوش از سوی «مک‌کین» است.
این مقاله می‌کوشد تبلیغات خاورمیانه‌ای مک‌کین را در چهار حوزه حساس شامل: روابط با متحدین عرب، مناقشه فلسطین ـ اسرائیل، حضور آمریکا در عراق و مسائل هستهای جمهوری اسلامی بحث و بررسی کند.
اهمیت این مقاله بیشتر بر حدس و گمان‌هایی مبنی بر انتخاب جوزف لیبرمن، به عنوان وزیر احتمالی خارجه دولت مک‌کین ـ در صورت پیروزی ـ است؛ چرا که وی نیز اظهارات صریح و روشنی در خصوص سیاست جدید خاورمیانه‌ای آمریکا دارد. البته مقاله حاضر به دنبال تهیه گفتمان رایج سیاست خارجی ازسوی مک‌کین و حزب جمهوری‌خواهان و نئوکان‌ها نیست بلکه بیشتر به جنبه‌های کاربردی سیاست تبلیغاتی مک‌کین اشاره می‌کند.
تحلیل
1ـ چارچوب تبلیغات منطقه‌ای (خاورمیانه‌ای) مک کین
قبل ازپردازش به جزئیات و حوزه‌های تخصصی تبلیغات خاورمیانه‌ای مک‌کین، لازم است کلیات و چارچوب آن ترسیم گردد:
- حفظ و توسعه مناسبات آمریکا با متحدین منطقه‌ای خود ازجمله متحد کلیدی پاکستان، متحد نزدیک ترکیه، متحدین سنتی عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی و متحد استراتژیک اسرائیل؛
- به دست گرفتن رهبری حل و فصل مناقشه تاریخی فلسطین ـ اسرائیل از سوی آمریکا؛
- خروج به موقع از عراق، اما حضور نظامی و استراتژیک در منطقه؛
- تداوم اعطای کمک‌های بین‌المللی به کشورهای منطقه به شرط تحقق روند دموکراسی و ثبات؛
- تداوم پیکار با تروریسم (در بستر همکاری‌های منطقه‌ای)، به عبارت دیگر آمریکا در همکاری با متحدین منطقه‌ای به تداوم مبارزه با تروریسم می‌پردازد؛
- طراحی ضربه جهانی در کنار ضربات پیشدستانه و پیشگیرانه به عنوان سیاست منطقه‌ای آمریکا.
به نظر می‌رسد که سیاست منطقه‌ای مک‌کین بر دو پایه عراق و فلسطین استوار باشد و از انشعابات فرعی آن مسائل هستهای جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. درواقع کاندیداهای ریاست جمهوری آمریکا، به ویژه مک‌کین، بر سر عراق، فلسطین و بعد مسائل حساس خاورمیانه وارد کارزار انتخاباتی شدهاند. برای مثال؛ در حالی که کاندیداهای دموکرات با شعار خروج از عراق وارد صحنه شدهاند، اما مک‌کین با ادامه حضور آمریکا در عراق و کسب پیروزی وارد کارزار انتخاباتی شده است. وی ازجمله جمهوری‌خواهانی بود که از طرح اعزام نیروهای کمکی نظامی به عراق حمایت به عمل آورد. وی مک‌کین خاطرنشان ساخته است که ادامه حضور آمریکایی‌ها در عراق باید در یک چارچوب زمانی مشخص باشد. در این باره تأکید کرده است که گوشزد کردن مسئولیت به کشورهای همسایه عراق، می‌تواند حوزه وظایف بیشتری را برای مشارکت آنها در صلح و امنیت عراق و نیز منطقه ترسیم کند و بالطبع می‌تواند زمینه خروج نیروهای آمریکایی از عراق را فراهم کند.
مشاغل نظامی او و نیز شغل افسر رابط نیروی دریایی در سنای آمریکا، در 1970، مک‌کین را در اتخاذ تصمیمات حساس سیاسی ـ نظامی آگاه‌تر از سایر کاندیداهای ریاست جمهوری کرده است. شاید بتوان به وی لقب سیاست‌مدار نظامی داد. وی از یک خانواده سرشناس نظامی است. پدربزرگ مک‌کین فرمانده قوای هوا ـ دریای آمریکا در جنگ دوم جهانی بود. مک کین بعدها به عنوان افسر رابطه نیروی دریایی در سنای آمریکا و تحلیل‌گر سیاسی سیستم‌های جدید تسلیحاتی و بودجه‌بندی نظامی در نیروی دریایی خدمت کرد. وی از اسرای سابق جنگ ویتنام بود. پدر وی نیز فرماندهی پاسیفیک یا پاکام را طی سال‌های 72 ـ 1968 برعهده داشت و مک‌کین نیز در پژوهش‌های نظامی خود به سیر قدرت دریایی آمریکا و سیاست آن کشور در مناطق حساس استراتژیک، ازجمله خلیج‌فارس، توجه بیشتری نشان داده است.
مک‌کین اکنون 71 سال دارد و از سناتورهای باسابقه از آریزونا است و سالخورده‌ترین کاندید ریاست جمهوری آمریکا در سال 2008، می‌باشد. او حتی از رونالد ریگان که در سن 69 سالگی وارد کاخ سفید شد نیز مسن‌تر است.
2ـ حوزه‌های تخصصی تبلیغات خاورمیانه‌ای مک‌کین
1ـ2ـ عراق
از آنجایی که عراق نقطه صعود و سقوط کاندیداهای ریاست جمهوری آمریکا و نیز پاشنه آشیل دولت بوش به شمار می‌رود، جا دارد که اندکی بیشتر از منظر مک‌کین به این قضیه پرداخته شود. مک‌کین به همراه 76 سناتور دیگر، طرح حمله به عراق را در سال 2002، امضاء کرد. وی تاکنون خواستار خروج نظامیان آمریکایی از عراق نشده است. مک‌کین در سال 2007، از حامیان اعزام نیروهای بیشتر آمریکایی به عراق نیز بوده است. وی جنگ در عراق را جنگ با تروریسم برای دور کردن تهدیدات از خاک آمریکا توصیف می‌کند و شکست در آن را به منزله پیشروی تروریست‌ها به خاک آمریکا و به خطر افتادن امنیت سرزمینی ایالات متحده تشریح می‌کند. وی طرحی مبنی بر ابقای نیروها در عراق، تداوم جنگ و انتظار برای پیروزی را تدوین می‌کند.
هنری کیسینجر، وزیر اسبق خارجه آمریکا در مصاحبه با نشریه آلمانی اشپیگل در 18 فوریه 2008، می‌گوید: من از وی به عنوان بهترین انتخاب برای کاخ سفید حمایت می‌کنم. مک‌کین با شعار عقب‌نشینی هرگز، وارد کارزار انتخاباتی شده است.
مک‌کین معتقد است که زمان خروج نیروهای آمریکایی از عراق، با افزایش کارآمدی قدرت نظامی و امنیتی ارتش و پلیس آن کشور مرتبط است. به عبارت دیگر، وی به دنبال توانمند ساختن قابلیت‌های نظامی و امنیتی نیروهای عراقی، برای تثبیت اوضاع آن کشور است. وی از طراحان و حامیان تأسیس شورای بیداری اهل سنت، در استان‌های عراق، برای همکاری امنیتی آنها با پلیس عراق و ارتش آمریکا در جنگ با تروریست‌ها بود. مک‌کین در کنار رامسفلد و نگروپونته از بانیان طرح سالوادور در جنوب‌شرق آسیا و آمریکای لاتین در دهه‌های 70 و 80 میلادی بودند. این طرح از یک‌سو به محلی و بومی کردن امنیت از طریق مسئولیت‌پذیری بومیان محلی می‌پرداخت و از سوی دیگر با گردآوری رزمندگان به اصطلاح راه آزادی ـ اصطلاح دوران ریگان ـ به تشکیل واحدهایی چون کنتراها علیه دولت‌های چپ‌گرا در آمریکای لاتین، ازجمله دولت ساندیست‌ها توجه داشت. اکنون نیز در عراق شورای بیداری سنی‌ها در همکاری با دولت عراق، برای جنگ علیه القاعده تشکیل شده است و یکی از رهبران آن در ایالت الانبار در اثنای سفر بوش در تابستان 2007 به آن استان، مورد تقدیر قرار گرفت؛ هرچند وی بعدها توسط القاعده کشته شد.
همچنین مک‌کین برای خنثی‌سازی فشار دموکرات‌ها مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از داخل عراق، به دنبال تشویق دولت بوش در جهت انتقال نظامیان آمریکایی به اطراف مرزهای عراق است. او با دو هدف دور کردن آمریکایی‌ها از تیررس شورشیان عراقی و حفظ امنیت مرزهای آن کشور در جهت ممانعت از ورود جنگجویان خارجی به عراق، به دنبال این تشویق می‌باشد. به عبارت دیگر، وی به دنبال محاصره شورشیان عراقی در داخل خاک آن کشور و تهدید علیه برخی کشورها از طریق نزدیک شدن به مرزهای آنان بوده است.
2ـ2ـ فلسطین
همان‌طوری که اشاره شد، مک‌کین خواستار تداوم سیاست محوری آمریکا نسبت به کشورهای اروپایی، سازمان ملل و روسیه در قضیه بحران خاورمیانه است. مک‌کین پی‌درپی از تداوم تأمین امنیت اسرائیل در قبال مذاکرات صلح آن کشور با حکومت خودگردان فلسطین حمایت به عمل می‌آورد و حتی خواستار حمایت جدی‌تر آمریکا از اسرائیل درقبال تهدیدات احتمالی علیه آن کشور شده است. از سوی دیگر، مک‌کین به مقامات اسرائیلی پیشنهاد می‌کند که ادامه حیات اسرائیل به صلح و امنیت آن کشور با فلسطینی‌ها گره خورده است و خاطرنشان می‌سازد که سرانجام اسرائیل باید در کنار مرزهایش با فلسطین به ادامه حیات بپردازد. پس تداوم مذاکرات صلح برای آن کشور جدی و ضروری فرض می‌شود.
به نظر می‌رسد که علی‌رغم محوری بودن مسئله فلسطین ـ اسرائیل در شعارهای انتخاباتی مک کین، وی طرح خاصی مانند قضیه عراق در جهت حل و فصل بحران تاریخی فلسطین ـ اسرائیل ندارد و یا به دلیل اوضاع بسیار پیچیده خاورمیانه، در حال حاضر ارائه نخواهد کرد و به تداوم سیاست دولت، بوش موسوم به نقشه راه، خواهد پرداخت. اما تداوم حمایت از امنیت اسرائیل در اولویت سیاست خاورمیانه‌ای مک‌کین قرار دارد.
٣ـ2ـ اعراب متحد واشنگتن
به نظر می‌رسد که مک‌کین سیاست عربی دولت بوش را مبنی بر همکاری با اعراب میانه‌رو، توأم با رویکرد دیپلماسی تسلیحاتی، ادامه خواهد داد و برای نزدیک‌سازی مواضع اعراب با اسرائیل در جهت محاصره سوریه تلاش خواهد کرد.
در ذهنیت سیاسی مک‌کین در وهله اول تثبیت اوضاع عراق و ارائه یک طرح موفقیت‌آمیز برای خروج نظامیان آمریکایی از آن کشور در اولویت می‌باشد، بنابراین کسب رضایت اعراب برای پشتیبانی از سیاست جدید آمریکا در عراق و نیز تحت فشار قرار دادن سوریه در قضیه عراق، لبنان و فلسطین، چارچوب سیاست عربی مک‌کین را تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر، سیاست عربی مک‌کین از زاویه عراق با هدف تحت فشار قرار دادن سوریه برای همکاری و نیز تداوم مذاکرات امنیتی با ایران، بر سر تثبیت اوضاع عراق ترسیم می‌شود.
4ـ2ـ رویکرد نسبت به ایران
به نظر می‌رسد که سیاست خارجی مک‌کین درقبال ایران، به ویژه در برنامه هستهای، با سیاست وی در قبال ایران در ارتباط با عراق فرق داشته باشد. مک‌کین خواستار تداوم مذاکرات امنیتی با ایران بر سر عراق است. به عبارت دیگر، او از زاویه عراق به سیاست آمریکا در قبال ایران می‌نگرد؛ اما در قضیه هستهای وضع کاملاً متفاوت است.
مک‌کین در یک گردهمایی درباره سیاست آمریکا در قضیه برنامۀ هستهای ایران گفت: «تداوم تحریم‌ها علیه ایران ضروری است و تمام گزینه‌ها باید روی میز رئیس‌جمهور باشد و در صورت لزوم از بمباران آن کشور نبایستی ترسی داشت.» وی در آن گردهمایی تأکید کرد که آمریکا باید یک پیام قاطع نظامی برای ایران بفرستد. مک‌کین در گردهمایی میهن‌پرستان آمریکا برای کارزار انتخاباتی، تأکید کرد که جنگ با برخی کشورها در منطقه ادامه جنگ با تروریسم است. همچنین مک‌کین در نطق کنوانسیون ملی جمهوری‌خواهان در کارزار انتخاباتی خاطرنشان ساخت که جنگ با تروریسم می‌تواند سال‌های سال ادامه پیدا کند و آمریکا باید مانند دوران جنگ سرد آمادگی برای مقابله با هر نوع شرایط ازجمله جنگ‌های جدید را داشته باشد. مک‌کین از ژنرال مشرف به عنوان متحد کلیدی آمریکا در جنگ با تروریسم یاد کرد و خطر تروریسم را در منطقه بسیار جدی دانست. مک‌کین ضمن ابراز خرسندی از ایمن بودن تسلیحات هستهای پاکستان، از ارتش آن کشور خواستار تداوم همکاری‌های صلح‌آمیز هستهای با آمریکا، غرب و کشورهای منطقه شد.
نتایج
1. از اظهارات تبلیغاتی مک‌کین درباره خاورمیانه این‌طور استنباط می‌شود که وی چارچوب جدید یا استراتژی متفاوتی نسبت به سیاست جاری دولت بوش در امور خاورمیانه ندارد، اما می‌توان انتظار داشت که تاکتیک‌ها و روش‌های وی با دولت بوش متفاوت باشد؛
2. توجه بیش از پیش به دولت مشرف و ارتش پاکستان در جنگ با تروریسم، نزدیک‌سازی بیشتر مواضع اعراب میانه‌رو با اسرائیل، در قبال سوریه و تحولات حساس منطقه، افزایش بودجه نظامی و توجه بیشتر به قوای نظامی آمریکا از جلوه‌های سیاست آتی خاورمیانه‌ای مک‌کین می‌باشد؛
3. از دیگر جلوه‌های بارز تبلیغات خاورمیانه‌ای مک‌کین، احتمال دعوت از جوزف لیبرمن به عنوان وزیر امور خارجه دولت است که از دو جهت قابل توجه می‌باشد:
١-٣- سیاست لیبرمن علی‌رغم وابستگی حزبی به دموکرات‌ها به مواضع و تبلیغات مک‌کین و جمهوری‌خواهان نزدیک است؛
٢-٣- وی از سناتورهای بانفوذ دموکرات در کنگره آمریکا است و مک‌کین با انتخاب لیبرمن می‌تواند سیاست خاورمیانه‌ای خود را از لبه تیز حملات دموکرات‌ها تا حدودی مصون نگه دارد؛
4. مک‌کین با شعار میهن‌پرستانه، آن هم در شرایط حساس دولت بوش و جمهوری‌خواهان در قضیه عراق وارد کارزار انتخاباتی شد. او ضمن حمایت از ادامه حضور ارتش آمریکا در عراق، از پیروزی قاطع ارتش آن کشور خبر می‌دهد. وی در مصاحبه خبری خود خاطرنشان می‌سازد که ارتش آمریکا می‌تواند ناامنی در عراق را مهار کند اما شورش‌ها به طور پراکنده وجود خواهند داشت و ارتش آمریکا برای حفظ ثبات منطقه‌ای، ضروری خواهد دید که مانند استقرار در کره جنوبی، در قبال شبه جزیره کره، و کویت درقبال خلیج‌فارس، در عراق نیز استقرار نهادینه داشته باشد.
5. یکی از پایه‌های اصلی تبلیغات خاورمیانه‌ای مک‌کین، علاوه بر حمایت از امنیت اسرائیل، تدوین سیاست مستقل انرژی برای کاهش وابستگی نفتی آن کشور به منابع نفتی خلیج‌فارس و نیز کند کردن ابزار پترودیپلماسی از سوی کشورهای منطقه است.
سیاست جدید انرژی مک‌کین نمی‌تواند چیز جدیدتری از سیاست انرژی دولت آمریکا باشد، ولی بخش‌هایی از آن شامل توسعه منابع انرژی جدید، بازنگری در سیاست مصرف انرژی، مصرف بهینه انرژی هستهای و تلاش بیشتر برای یافتن منابع جدید و ارزان ازجمله از آفریقا است. آگاهان سیاسی تردید دارند که چگونه سیاست جدید انرژی مک‌کین می‌تواند استقلال انرژی آمریکا را از منابع نفتی خلیج‌فارس فراهم سازد؟
حتی اگر آمریکا قادر به کاهش وابستگی نفتی به خلیج‌فارس شود، اقتصاد ملی آن کشور با افزایش جهانی قیمت نفت، تأثیرپذیری زیادی خواهد داشت.
6. یکی دیگر از مسائل حساس در تبلیغات خاورمیانه‌ای مک‌کین، جایگاه تسلیحات هستهای آمریکا است. مک‌کین به جای استفاده از تسلیحات تاکتیکی هستهای، بیشتر بر بازدارندگی در قبال تهدیدات تأکید دارد. دولت بوش بارها در مورد استفاده از تسلیحات تاکتیکی هستهای سنگرشکن در جنگ احتمالی در خاورمیانه هشدارهایی داده بود، اما مک‌کین بیشتر بر بازدارندگی و افزایش قابلیت‌های دفاعی در مقابل تهدیدات علیه امنیت سرزمینی آمریکا تأکید می‌کند. مک‌کین افزایش قابلیت‌های دفاع موشکی آمریکا را با افزایش اعتمادسازی با روسیه توأم می‌داند.
