تبیین غایی در نظریه روابط بین‌الملل

اختلاف نگرش میان طبیعت‌گرایان و مخالفان آنان، پیدایش رهیافت‌های روش‌شناسانه متفاوت در فهم روابط و پدیده‌های اجتماعی را به ارمغان آورد و در قلمرو مطالعات روابط بین‌الملل به‌صورت خاص، این تنوع رهیافت‌ها در مناظره چهارم رخ نشان داد. با این وجود، وجه اشتراک تمامی این دیدگاه‌ها که سربرآمده از خصلت علم مدرن است، غفلت از تبیینی مبتنی‌بر رابطه علت فاعلی و غایی است. سئوال مطرح این است که آیا می‌توان با تبیینی بر پایه کشف رابطه این دو نوع علت به فهم مناسب‌تری از تحلیل پدیده‌ها و رفتارها در علوم اجتماعی و از جمله روابط بین‌الملل دست یافت؟ سئوال مدعای این نوشتار آن است که توجه به این پیوند، که از آن به تبیین غایی تعبیر خواهیم نمود، نوع ویژه‌ای از تبیین را رقم خواهد زد، به‌گونه‌ای که از یک‌سو کاستی‌های فهم تفسیری و سازه‌انگارانه را جبران ساخته و سهم بسزایی در فهم و تحلیل مسایل مهم این قلمرو از جمله علل منازعه و همکاری خواهد داشت و از سوی دیگر، توجه به ابعاد تکوینی و تأمّلی این رابطه و تاثیر غایات در برساخت هویت بازیگران، عمق و گستردگی قواعد بازی، ساختار کنشگری، فرایند اقدام و تعیین محدودیت‌های اخلاقی و هنجاری آن به ارتقای فهم این حوزه خواهد انجامید. این مقاله با استفاده از روش برهانی به تشریح تبیین غایی پرداخته و دلالت‌های آن در مطالعات روابط بین‌الملل و تاثیر آن بر تحلیل در این حوزه مطالعاتی را بررسی می‌نماید.