12 July 2008
چکیده
تحولات توسعه‌ای آسیا در دهه‌های اخیر پیامدهای وسیعی را در حوزه‌های مختلف برجا گذاشته است. مهم‌ترین پیامد این تحولات، افزایش سریع نقش و وزن این منطقه در اقتصاد جهانی است. این نقش با ورود چین و هند به ریل توسعه، روند روزافزونی به خود گرفته است. حوزه انرژی به‌عنوان یکی از بخش‌های پراهمیت اقتصاد جهانی، به خوبی این روند را نشان می‌دهد. رشد سریع اقتصادی این دو کشور، نیازهای انرژی آنان را به شدت افزایش داده است و چین و هند را به مصرف‌کنندگان عمده انرژی تبدیل کرده است. این دو در ترکیب با سایر کشورهای آسیایی، در وضعیت کنونی، بخش بسیار مهمی از تقاضای انرژی در جهان را به خود اختصاص داده‌اند
در این جهت، با دقت در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تأثیرات این دو کشور بر بازار جهانی انرژی را بهتر می‌توان نشان داد. در این گزارش آمده است که «کشورهای چین و هند با تأثیری که به واسطه رشد و توسعه سریع خود بر روند تولید و مصرف انرژی داشته‌اند، بانی نظم جدیدی در سیستم انرژی جهانی بوده‌اند. در طول دهه گذشته، چین و هند مسئول هفتاد درصد افزایش مصرف انرژی بوده‌اند. این دو کشور در خلال دو دهه آینده نیز، مجموعاً ?? درصد از مصرف انرژی را در انحصار خواهند داشت، تا سال ???? چین جای امریکا را به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی خواهد گرفت. از این‌روست که می‌توان گفت تأثیرگذاری آسیا بر ژئوپولیتیک انرژی سریعاً رو به افزایش است. بر این مبنا پژوهشنامه حاضر به امنیت انرژی در آسیا اختصاص یافته است.در این راستا در ابتدا امنیت انرژی چین به‌عنوان مهم‌ترین موضوع در مقاله چین؛ امنیت انرژی و سیاست خارجی مورد بحث واقع شده است. امنیت انرژی چین در وضعیت فعلی یکی از اولویت‌های استراتژیک سیاست خارجی این کشور به شمار می‌آید و طبیعتاً بر رفتار آن در صحنه بین‌المللی تأثیرات پراهمیتی می‌گذارد.
هند دیگر کشور آسیایی است که رشد فزاینده مصرف انرژی آن، امنیت انرژی را برای این کشور به مسئله‌ای پراهمیت مبدل ساخته است. بدین لحاظ مقاله دوم این پژوهش معطوف به امنیت انرژی هند است. در این مقاله وضعیت موجود عرضه و تقاضای انرژی هند و نیز گمانه‌زنی‌ها پیرامون آینده تبیین شده و تأثیرات این موضوع بر سیاست خارجی آن کشور مورد بحث قرار گرفته است. امنیت انتقال یکی از مؤلفه‌های اساسی امنیت انرژی است. این موضوع برای چین به دلایل مختلف از حساسیت و اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است. از این نقش نیروی دریایی این کشور در امنیت انرژی آن پراهمیت است. به همین لحاظ است که چینی‌ها در سال‌های اخیر اقدامات گسترده‌ای را در جهت توسعه و تجهیز نیروی دریایی خود انجام داده‌اند تا آن را با الزامات این نقش هماهنگ سازند. بر این مبنا مقاله سوم پژوهش حاضر نقش نیروی دریایی چین در امنیت انرژی این کشور مورد بررسی قرار داده است.
بخش دوم این پژوهش، موضوع امنیت انرژی را از زاویه کلان مورد بررسی قرار داده است. در این بخش در ابتدا در قالب مقاله [ترجمه شده] «ارتقاء امنیت انرژی در جهان وابستگی متقابل» راهکارهای تأمین امنیت تولید، توزیع و انتقال انرژی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله مفهوم «استقلال در حوزه انرژی» مورد نقد واقع شده و در ادامه، نویسندگان ضمن تأکید بر وضعیت وابستگی متقابل رشد یابند؟ در حوزه انرژی، راهکارهای بهبود امنیت انرژی در چنین وضعیتی را برشمرده‌اند.
خلاصه میزگرد امنیت انرژی که در معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی برگزار شده و در آن صاحبنظران داخلی، این مفهوم را مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند، پایان‌بخش پژوهش حاضر است.
