توسعه صنايع نفت عراق و تأثير آن بر بازار انرژى و ايران

 مقدمه

عراق با اجراى قراردادهاى منعقده با غول‌هاى نفتى بين‌المللى مي‌رود تا با پشت سر گذاشتن ايران، خود را به روسيه و عربستان رسانده و قدرت اول يا دوم نفت جهان شود. صرف‌نظر از اينكه توسعه ميادين مشتركى چون مجنون، آن كشور را در موقعيتى برتر در بهره‌بردارى از اين ميادين منجمله ميدان بزرگ آزادگان قرار خواهد داد. توسعه چهار برابرى توان توليد این كشور، با امكان صادرات 11 ميليون بشكه در روز (بيش از 4 برابر ايران) و با جمعيت نصف ايران و نيز توجه به پيشينه‌هاى تاريخى شناخته شده از رفتار و عملكرد غيردوستانه این كشور، نه فقط موجب نگرانى ناشى از جابجايى موقعيت جهانى ايران در بازارهاى نفت وگاز و كمرنگ شدن تأثيرگذارى آن در روابط بين‌المللى است، بلكه نگرانى جدى‌تر در رابطه با امنيت شكننده مرزها و روابط فى‌مابين را موجب خواهد شد. چرا كه يك عراق بسيار ثروتمندتر و قدرتمندتر از ایران، آن‌هم با فاصله زياد، نه يك فرصت بلكه می‌تواند يقيناً به‌عنوان يك تهديد مطرح می‌شود. در این میان، جلوگيرى از اقدامات عراق، حتي اگر فكر مـى‌کرديم كه عملى است، نمى‌تواند به‌عنوان يك راه‌حل توصيه شود، بلكه تنها راه‌حل مقدور در جهت كاهش آثار منفى اين تحول، ورود جدى به اين رقابت شروع شده توسعه نفتى ـ گازى كشور مى‌باشد كه بايستى در دستور كار قرار گرفته و توسعه سريع و گسترده ظرفيت توليد نفت و گاز، البته با اولويت ميادين مشترك به‌عنوان يكى از سياست‌هاى محورى اقتصادى ـ امنيتى با حمايت و عزم ملى همه مسئولان مورد توجه و اقدام قرار گيرد.

مسلماً هرگونه تأخير در اين مهم، در حالي‌كه لكوموتيو توسعه نفتي عراق قبلاً سفر خود را آغاز کرده و با سرعتى كمتر از ۵ تا ۷ سال مى‌رود که به اهداف پيش‌گفته دست يابد، صدماتى درپى خواهد داشت كه دامنه و وسعت آن را به هيچ وجه نخواهيم توانست هضم يا جبران کنیم.

چشم‌اندازی كه براى عراق طى يک دهه آينده متصور است، ارتباط این کشور با توليدكنندگان بزرگ مثل عربستان و روسيه، ظهور يك عراق قدرتمند به‌عنوان يك متحد استراتژيك براى آمريكا در منطقه و آثار این قدرت جديد، برترى عراق در درون اوپک، نقش عراق در منطقه و خصوصاً در ارتباط با ايران، سناريوهاى احتمالى كه ممكن است پيش بيايد و... می‌باشد؛ مسائلی که نكات مهم و چالش‌هاى تحليلی جدى پيش روى بازار و خصوصاً همسایگان آن قرار می‌دهد و بايستى مورد توجه قرار گيرد.

جهت بررسى عميق‌تر مسئله، ابتدا به معرفى عراق در گذشته و حال پرداخته، آنگاه برنامه‌هاى آتى این كشور را در بخش نفت و گاز مورد توجه قرار خواهیم داد و سپس سعى مى‌كنيم با بررسى سناريوهاى مختلف و احتمالى، وظايف امروز و آينده خود را در اين ارتباط مشخص نمایيم.

منبع: کتاب مجموعه مقالات همایش ملی نفت و سیاست خارجی آبان ١٣٨٩

Download