04 November 2010
مقدمه
در سیستم بین‌الملل انرژی، خرده سیستم انرژی متشکل است از بازیگران عمده انرژی یا مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان انرژی.
بازیگران عمده انرژی، ازیک‌طرف تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی و انتقال‌دهندگان، سرمایه‌گذاران، بیمه‌گران، صاحبان تکنولوژی و از طرف دیگر، سیاستمداران هستند که همواره به‌دنبال تأمین امنیت انرژی و در سطح ملی به‌دنبال تأمین منافع ملی و امنیت ملی خود می‌باشند. لذا برای رسیدن به این هدف، با بهره‌گیری از قابلیت‌های ملی و استفاده از فرصت‌های به‌وجود آمده، باید عوامل مؤثر بر بازار را بشناسند و به طراحی استراتژی و دیپلماسی موفق انرژی بپردازند.
از آنجایی‌که نفت جایگاهی ویژه‌ای در تعاملات قدرت‌های جهانی با سایر کشورها دارد، سیاست‌های مربوط به نفت و انرژی نیز در یک ارتباط تعاملی، دیپلماسی انرژی کشورها را در قالب سیاست خارجی آنها بیان می‌کند. بدیهی است دیپلماسی بهینه انرژی، موجب تثبیت و ارتقای امنیت ملی کشورها می‌گردد.
از آنجایی‌که در جمهوری اسلامی ایران از یک طرف وابستگی به نفت و درآمدهای نفتی امری انکارناپذیر است و از طرف دیگر، موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک کشور، شرایط ژئواستراتژیک و ویژه‌ای را برای کشور به‌وجود آورده است؛ ضمن‌آنکه بحران‌های سیاسی و امنیتی خاورمیانه و برخورد برخی از دولت‌ها در مورد پرونده هسته‌ای ایران مزید بر علت شده، موجب گردیده تا درک روشن از سیاست‌های انرژی کشور در عرصه داخلی و بین‌المللی مورد توجه خاص قرار بگیرد و ضرورت پرداختن به این مهم در حیطه وظایف وزارت نفت می‌باشد. لذا در این مقاله با تأکید بر نقش دیپلماسی انرژی در عرصه سیاست داخلی و خارجی کشور به این مهم پرداخته می‌شود و بدین‌طریق، فرآیند تعاملی سیاست‌گذاری انرژی با سیاست خارجی در قالب دیپلماسی انرژی به رهیافت‌ها و راهکارهای اجرایی بهینه و مطلوبی منتهی می‌گردد تا بدین‌وسیله با بهره‌گیری از تمامی قابلیت‌های صنعت نفت کشور و همچنین جایگاه ویژه ایران در منطقه، امنیت ملی کشور ارتقاء یابد.
در این مقاله ابتدا به بحث امنیت انرژی از دید مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان پرداخته می‌شود، سپس از آنجایی‌که یکی از عوامل تأثیرگذار بر سیستم بین‌الملل انرژی، ژئوپلیتیک نفت می‌باشد، مختصری از این مقوله در قالب آمار وارقام مورد بحث و تحلیل قرار می‌گیرد. در ادامه نیز مبانی نظری دیپلماسی انرژی و ابعاد و مولفه‌های آن تبیین می‌گردد و درنهایت، با بیان فرصت‌های بین‌المللی ایران، به راهبردهای دیپلماسی موفق انرژی پرداخته می‌شود.
منبع: کتاب مجموعه مقالات همایش ملی نفت و سیاست خارجی آبان ١٣٨٩
Download
