09 January 2013
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پس از قریب به چهار سال انتخابات پارلمانی زودهنگام را اعلام کرد و پس از آن کنست (پارلمان) با تصویب برنامه زمانی دولت، ضمن انحلال خود، ٢٢ ژانویه ٢٠١٣ را به عنوان تاریخ انتخابات کنستِ نوزدهم اعلام کرد. این اعلام البته مسبوق به تحولاتی بود که نتانیاهو را ناگزیر ساخت از رسیدن به توافق در درون دولت بر سر بودجه ٢٠١٣ ناامید شده، انتخابات زودهنگام را اعلام کند. اختلافات اولیه بر سر قانون تال بود که احزاب دولت ائتلافی را رویاروی یکدیگر قرار داد اما نهایتاً این اختلاف بر سر بودجه بود که دولت را از تداوم بازداشت.
گذشته از چونی و چراییِ برگزاری انتخابات زودهنگام، مباحث اصلی مطرح در کمپین انتخاباتِ پیش رو در اسرائیل، از نظر اهمیت و گستردگی کم‌نظیر است. گذشته از مباحث داخلی به ویژه بر سر قانون تال، مباحث خارجی از جمله رابطه با واشنگتن پس از انتخاب مجدد اوباما، چگونگی کنش در برابر برنامه هسته‌ای ایران، بحث مذاکره با حکومت خودگردان و نیز تحولات منطقه‌ای و شیوه کنش اسرائیل در برابر آنها، مطرح است و احتمالاً بر برونداد این انتخابات اثرگذار خواهد بود.
ائتلاف‌های صورت گرفته در انتخابات نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به ویژه تشکیل ائتلاف «لیکود خانه ما» توسط احزاب لیکود به رهبری نتانیاهو و اسرائیل خانه ما به رهبریِ لیبرمن، مهمترین و واکنش‌برانگیزترین خبری بود که پس از اعلام انتخابات زودهنگام فضای سیاسی اسرائیل را تحت تأثیر قرار داد. واکنش‌های نسبتاً تند به ائتلاف یادشده و تلاش‌ها برای تشکیل ائتلافی نیرومند در برابر آن از جمله تحولاتی است که انتظار می‌رود انتخابات زودهنگام اسرائیل را به مثلث رویاروییِ احزاب راست افراطی، چپ و مذهبی تبدیل کند.
در ماه اکتبر دو تحول عمده در سپهر سیاسیِ اسرائیل رخ داد. نخست اعلام انتخابات زودهنگام بود. اما دومین و شاید مهمترین تحول، اعلام ائتلاف دو حزب لیکود و اسرائیل خانه ما تحت عنوان «لیکود خانه ما» بود. هدف مشترک آشکار نتانیاهو و لیبرمن از تشکیل ائتلاف لیکود خانه ما، دستیابی به اکثریتِ کرسی-های پارلمان از طریق هم‌افزاییِ توان هر یک از دو حزب ائتلاف‌کننده است. چنین امری می‌تواند به تشکیل دولتی مستحکم‌تر از دولت پیشین نتانیاهو بینجامد. به نظر می‌رسد دو مسئله بر پیامدهای احتمالی ائتلاف لیکود خانه ما و در مجموع انتخابات پارلمانی آتی اثرگذار است: نخست آنکه دولت نتانیاهو پس از در دست گرفتن قدرت برای دوره‌ای نسبتاً طولانی در تاریخ نوین اسرائیل، مشکلاتی اساسی از خود بر جای گذاشت؛ مشکلاتی که در مرتفع کردنِ آنها ناتوان بوده و چه بسا در ایجاد آنها نقشی اساسی داشته است: نخست ضعف عملکرد اقتصادی است؛ ضعفی که نتانیاهو تلاش می‌کند مشکلات ناشی از آن را صرفاً به بحران در اقتصاد جهانی ارجاع دهد؛ دوم ناتوانی و در واقع اشکال‌تراشی در مسیر مذاکره با حکومت خودگردان و در مجموع رویگردانی از فرایند صلح از طریق تشدید شهرک‌سازی بود؛ سوم، ایجاد تنش در روابط اسرائیل با امریکا و حتی مداخله در انتخابات ریاستی امریکا و جانبداری از میت رامنی، رقیب جمهوری‌خواه اوباما بود که انتقادات گسترده‌ای را در اسرائیل و نیز امریکا برانگیخت.
بروز اختلاف بر سر مسائل اساسی، همچون بحث حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، ناتوانی در تصویب بودجه تا ٣١ دسامبر ٢٠١٢ و غیره حاکی از آن بود که چنین ائتلافی نیازمند اصلاح است. پیامدهای کلیِ اعلام ائتلاف لیکود خانه ما تا حدودی روشن شده است. نخست آنکه اگرچه برخی بر آن بودند که تشکیل ائتلافی قوی از نیروهای پیشرو در نظرسنجی‌ها، احتمالاً به تقویت جایگاه آنها در انتخابات آتی خواهد انجامید اما نظرسنجی‌های پس از اعلام ائتلافِ یادشده تضعیف این جریان را نشان داد. در نظرسنجی که نتایج آن از شبکه دو تلویزیون اسرائیل پخش شد، تنزل جایگاه دو حزب ائتلافی کاملاً روشن بود. بر این مبنا، در حالی که تا پیش از اعلام ائتلاف لیکود خانه ما، دو حزب مؤتلف از مجموع ١٢٠ کرسی کنست، ٣٩ کرسی را به خود اختصاص می‌دادند، چند روز پس از اعلام این ائتلاف، این تعداد به ٣٣ تنزل پیدا کرد. در مقابل مقبولیت احزاب اپوزیسیون و در رأس آنها یش‌عتید و کار افزایش یافت.
اگرچه نتایج این نظرسنجی با توجه به دامنه محدود شرکت‌کنندگان (٣٠٥ نفر) و احتمال وقوع تحولاتی تغییردهنده تا زمان برگزاریِ انتخابات، تنزل حمایت‌ها از ائتلاف اسرائیل خانه ما از دو واقعیت ناشی شده است: نخست آنکه نتانیاهو در انتخابات ٢٠٠٩ با تکیه و تأکید بر جریان میانه‌رو و رأی دهندگانِ آن توانست پیروزِ انتخابات باشد اما ائتلاف با لیبرمن، نگرش مثبت جریان و رأی‌دهنده میانه‌رو را از وی گرفت. دوم آنکه در انتخابات ٢٠٠٩ رأی‌دهندگان بسیاری با اعراض از تندرویِ لیبرمن، به حزب لیکود رأی می‌دادند و بسیاری از رأی‌دهندگانِ تندرو با پشت کردن به لیکود به اسرائیل خانه ما رأی دادند. در این معنا، ائتلاف دو حزب از دو جریان مختلف در اسرائیل به محدود شدن دامنه حمایت از آنها می‌انجامد؛ مسئله‌ای که لیکود و اسرائیل خانه ما بدان دچار شده‌اند.
مسئله دوم آنکه تقویت جایگاهِ جریان‌های راست و راست افراطی تنها در سایه ضعف جریان‌های چپ و میانه‌رو امکان‌پذیر بود. در واقع سقوط کادیما در افکار عمومی ناشی از ضعف رقابتی و فساد گسترده رهبری آن ناشی می‌شود. اگرچه نظرسنجی‌ها همچنان از پیشتاز بودن احزاب راست‌گرا حکایت دارد، اما نمودهایی از تقویت جایگاه جریان‌های چپ و میانه به چشم می‌خورد. از یک سو، اگرچه احزاب اپوزیسیون نسبت به لیکود خانه ما در ضعف به سر می‌برند اما اخبار و شایعات مربوط به رایزنی‌های گسترده برای تشکیل ائتلافی از سوی اپوزیسیون در روزهای اخیر افزایش یافته است و از سوی دیگر اگرچه نتانیاهو در شرایط فعلی رقیبی توانمند در کارزار انتخابات پیش رو نمی‌بیند، بازگشت احتمالی ایهود اولمرت، نخست-وزیر پیشین – که در حال حاضر با موانعی قانونی روبروست – در رأس ائتلاف اپوزیسیون، نتانیاهو را با مشکلات جدی روبرو خواهد ساخت.
مجموع تحولات و نتایجِ اعلامیِ نظرسنجی‌ها پس از تشکیل ائتلاف لیکود خانه ما، طبعاً نمی‌تواند نتانیاهو را خرسند کرده باشد. به نظر می‌رسد تلاش‌های ائتلاف لیکود خانه ما برای انگشت گذاشتن بر مسئله ایران و مسائل اقتصادی – که آنها را صرفاً به بحران در اقتصاد جهانی ارجاع می‌دهد و از پذیرش نقش خود در آنها طفره می‌رود – ضعف آن را در پرداختن به این مسائل، از چشم رأی دهندگان دور نکرده است. در واقع ائتلاف لیکود خانه ما به نوعی می‌تواند مخالفانِ تضعیف شده نتانیاهو، مشخصاً احزاب کار و کادیما را احیا کند. در روزهای پس از اعلام تشکیل ائتلاف لیکود خانه ما، نشانه‌های فراوانی در این راستا بروز کرده است.
در مجموع، دولت ائتلافی نتانیاهو که در می ٢٠١٢ در خطر سقوط قرار گرفته بود و در آخرین لحظات با ورود حزب کادیما به آن چند ماه بیشتر دوام آورد در نهایت در اکتبر ٢٠١٢ نتانیاهو اعلام کرد ائتلاف حاکم از رسیدن به اجماع برای تصویب بودجه ٢٠١٣ اسرائیل عاجز است و در نتیجه برگزاری انتخابات زودهنگام ضروری است. نتانیاهو در واقع با تکیه بر نظرسنجی‌های داخلی، که مقبولیت وی و حزبش را بالا نشان می‌داد، برگزاری انتخابات را در این شرایط به سود خود می‌دید. در نتیجه نباید انگیزه-های حزبی و شخصی را در این مورد نادیده گرفت.
پس از اعلام انتخابات زودهنگام، اعلام تشکیل ائتلاف «لیکود خانه ما» یکی از پر جنجال‌ترین خبرهای اکتبر در اسرائیل بود. این ائتلاف که دو حزب لیکود و اسرائیل خانه ما را در یک کمپین انتخاباتی گردهم می‌آورد، آشکارا با هدف سیطره این ائتلاف بر قدرت و تشکیل دولتی باثبات و پرقدرت صورت گرفت. اما نظرسنجی‌های اولیه پس از تشکیل ائتلاف یادشده حاکی از رویگردانی رأی‌دهندگان اسرائیلی از ائتلاف یادشده دارد. اگرچه فاصله سه ماهه تا برگزاری انتخابات اسرائیلی عدم تکیه بر چنین نظرسنجیِ عجولانه‌ای را معقول جلوه می‌دهد، اما جریان امور حاکی از پخش شدنِ هرچه بیشتر آرای اسرائیلی میان احزاب مختلف است. در این میان اگرچه جریان راست‌گرا همچنان در صدر نظرسنجی‌ها است اما آرای آن بیش از پیش پراکنده شده است؛ امری که احتمال تشکیل دولتی با ائتلاف‌های گسترده‌تر از پیش را مطرح می‌کند. این نتیجه به هیچ وجه مورد انتظار نتانیاهو و لیبرمن نبوده است.
