اعمال تحریم‌ها علیه ایران و گسترش روابط دولت ایران با دولت ونزوئلا

 مقدمه

در دهه اخیر روابط دولت ايران با دولت‌های آمريكاي لاتین وارد مرحله جديدي شده است. از ويژگي‌هاي مهم اين دوره، تقويت روابط سياسي و اقتصادي دولت ایران با اکثر دولت‌های آمریکای لاتین، از جمله ونزوئلا بوده‌ است. آغاز گسترش روابط دولت ایران با دولت‌های آمریکای لاتین را باید از دهه‌های گذشته، به ویژه پس از پایان جنگ ایران و عراق و در دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی مورد ارزیابی قرار دهیم؛ هرچند این سیر صعودی در دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی نیز ادامه پیدا کرد، اما در دولت جديد ايران به ریاست آقاي احمدي‌نژاد، توجه به دولت‌های آمريكاي لاتین به ویژه دولت ونزوئلا بیش از پیش در اولويت سياست خارجي قرارگرفت. آن‌چه از عملكرد چند ساله دولت آقای احمدی‌نژاد در حوزة كشورهاي آمريكاي لاتين و درياي كارائيب مشهود است، گویای همگرايي و همسويي سياسي با تعدادي از كشورهاي مهم و مؤثر این منطقه از جمله ونزوئلا، بوليوي، نيكاراگوئه، اكوادور و كوبا است. در بعد اقتصادي، تجاري، صنعتي و كشاورزي، ايران با برخي از كشورهاي آمريكاي لاتين ازجمله ونزوئلا مراودات گسترده‌ای را برقرار کرده و حضور پررنگ‌تري در حیاط خلوت آمریکا داشته است. ایران و ونزوئلا در راستای گسترش روابط فیمابین توافقات گسترده‌ای به ویژه در موضوع انرژی به امضا رسانده‌اند، توافقاتی شامل گسترش میدان‌های نفتی، احداث کارخانه‌های گوناگون و موارد متعدد دیگر. گسترش روابط دولت ایران با دولت ونزوئلا منجر به آن شده است که ونزوئلا از معدود كشورهايي باشد كه در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از حق ایران براي دستيابي به انرژي صلح‌آميز هسته‌اي دفاع مي‌كند. اين كشور در سازمان ملل متحد بارها از مواضع کشورمان در دستيابي به انرژي صلح‌آميز هسته‌اي دفاع كر‌‌ده‌ است. رؤسای جمهور ایران و ونزوئلا در سال‌های اخیر بارها با یکدیگر ملاقات کرده و سفرهای متعددی را در راستای گسترش روابط فی‌مابین ترتیب داده‌اند.

با قبول واقعیت گسترش روابط بین دولت‌های ایران و ونزوئلا در سال‌های اخیر، سؤالی که در ذهن تداعی می‌شود این است که: گسترش روابط دولت ایران با دولت ونزوئلا در سال‌های اخیر تحت تأثیر چه علل و عواملی بوده است؟ و اساساً کدام علت را به عنوان اصلی‌ترین عامل گسترش این روابط می‌توان برشمرد؟

در بررسی ادبیات موجود، پیرامون علل گسترش روابط دولت این دو کشور با یکدیگر به عوامل گوناگونی اشاره شده است. غالب دلایل طرح شده، در فضای ذهنی ایدئولوژیک و در فضایی تهی از فاکتورهای علمی و عینی مطرح شده‌اند، به این معنا که قاطبه ادبیات موجود، تنها با استناد به مفاهیم مبهم و کلی، به علل گسترش این روابط پرداخته‌اند، با قاطعیت می‌توان گفت اگر آثار ژورنالیستی‌ای را که پیرامون این موضوع اظهار نظر کرده‌اند فاکتور بگیریم، در سال‌های اخیر کار عالمانه‌ای پیرامون علل اصلی گسترش روابط این دو دولت صورت نگرفته است. همان میزان از آثار هم که موجود است، تنها با تکیه بر مفاهیمی نظیر اتحاد ضد امپریالیسم، اتحاد برای استکبار ستیزی، اتحاد برای احیای گفتمان عدالت و... تولید شده‌اند که در پژوهش‌های علمی اعتبار چندانی ندارند. به عبارت دیگر کارهای صورت گرفته در این زمینه، لااقل مواردی که ما به آنها اشاره کردیم، غالباً فاقد روش علمی بوده و با نگاهی غیر واقعگرایانه به این موضوع پرداخته‌اند.

در این پژوهش، با توجه به خلأ علمی موجود در بررسی این موضوع پر اهمیت، فرضیة خود را براساس مشاهداتی که پیرامون آن داشته‌ایم، سامان داده‌ایم.

تهدیدات مکرر دولت‌های غربی، مبنی بر تحریم فروش بنزین به ایران عامل اصلی گسترش روابط دولت ایران با دولت ونزوئلا در سال‌های اخیر بوده است.

برای ارزیابی این فرضیه، از روش اثباتی یعنی گردآوری اطلاعات و تحلیل داده‌های مربوط به شاخص‌ها استفاده کرده‌ایم، تا با بررسی این شاخص‌ها مشخص شود که وجود تهدید تحریم بنزین علیه ایران از سوی غرب چه تأثیری بر گسترش روابط دولت ایران با دولت ونزوئلا داشته است. اطلاعات و داده‌های مورد نیاز با مراجعه به منابع گوناگون کتابخانه‌ای و به ویژه منابع اینترنتی و همچنین آمار و ارقام رسمی موجود، استخراج شده است. شایان ذکر است پژوهنده بعد از شناسایی منابع موجود، بر خلاف تصور اولیه با خلأ گسترده‌ای در پرداختن به این موضوع و بررسی علل و عوامل گرایش دولت ایران به دولت‌های آمریکای لاتین به ویژه ونزوئلا مواجه شد و همان‌گونه که شرح آن رفت، آثار موجود برای بررسی این پدیده غالباً غیرعلمی و کم‌اعتبار بودند. برای نمونه، فردی که به آقای احمدی‌نژاد علاقه داشته، گسترش روابط دولت ایران با دولت ونزوئلا را به سیرت پاک رئیس‌جمهور و حس عدالت طلبی و استکبار ستیزی و مسائلی از این دست پیوند داده و در مقابل فرد دیگری که از آقای احمدی‌نژاد دل خوشی نداشته در پرداخت به این موضوع حب و بغض‌های شخصی را وارد کرده و مثلاً روحیات دیکتاتورمآبانه آقای احمدی‌نژاد و چاوز را عامل گسترش روابط این دو دولت دانسته است! یعنی منافع ملی دوطرف و علل واقعی‌‌ای را که نتیجه‌ی محذورات و مقدورات دو طرف بوده‌‌اند، مورد توجه قرار نداده‌اند.

برای بررسی فرضیة تحقیق، این پژوهش تحت سه عنوان اصلی صورت گرفته است که درنهایت با نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهاد به پایان می‌رسد.

1. روابط دولت ایران با دولت ونزوئلا (بررسی متغیر وابسته فرضیة تحقیق، با کمک جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های لازم پیرامون شاخص‌های متغیر وابسته).

2. تحریم، ابزاری علیه ایران (بررسی متغیر مستقل فرضیة تحقیق، با کمک جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های لازم پیرامون شاخص‌های متغیر مستقل).

3. وجود تهدیدات مکرر مبنی بر تحریم فروش بنزین به ایران و گسترش روابط دولت ایران با دولت ونزوئلا (در این بخش با استفاده از اطلاعات گردآوری شده پیرامون شاخص‌های دو متغیر مستقل و وابسته، به بررسی روابط دو متغیر پرداخته و فرضیة تحقیق مورد آزمون قرار گرفته است).

منبع: کتاب مجموعه مقالات همایش ملی نفت و سیاست خارجی آبان ١٣٨٩

Download